کاخ الحمرا گرانادا شاهکار معماری اسلامی در اسپانیا

گرانادا از شهرهای توریستی و مهم اسپانیا است که بیشترین جذابیت خود را مدیون تاریخ پر فراز و نشیبَش و ماجرای حضور مسلمانان در اندلس (Andalusia) می‌باشد. در این شهر تاریخی به خوبی می توانید کلکسیونی از اروپای قبل از ورود اسلام، اروپا پس از ورود مسلمانان و زمان خروج مسلمانان، تسلط مجدد مسیحیان و آغاز قرون وسطی را ببینید که به شیوه‌ای اسرار آمیز در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.
چرا به معجزه گرانادا اشاره کردیم؟
گرانادا در لغت به معنای اَنار است. علت نام گذاری این شهر خاک قرمز رنگی بود که برای ساخت بناها و منازل استفاده می کردند به طوریکه با تابش نور خورشید کاملا شهر به رنگ قرمز دیده می شد. این شهر محل تلاقی ادیان مختلف در اروپا و افریقای شمالی بود به همین علت مهمترین شهر برای امپراتوری های قدرتمند آن زمان به شمار می‌‌رفت به گونه ای که حفظ قدرت در گرانادا به معنی تسلط بر تمام اروپا و شمال افریقا بود. داستان های بسیاری بین مردم بومی شایع است که هنوز ارواح جنگ آخر مسلمانان و لشکر مسیحیت یعنی دودمان بنونصیر و لشکر آراگون در این شهر احساس می شوند. شما می توانید تاریخ و داستان های عامه مردم را در رقص های محلی معروف آنها (فلامینگو) به خوبی مشاهده کنید.
دانستنی: نزدیک ترین شهرها به گرانادا شهرهای سویل و مالاگا هستند. بهترین زمان برای سفر به گرانادا در ماه‌های می، ژوئن و سپتامبر و اکتبر است.

اندلس و سرگذشت اسرار آمیز کاخ الحمرا در گرانادا

برای معرفی کاخ الحمرا ابتدا باید به تاریخ شهر گرانادا (غرناطه) و ماجرای ورود اسلام به اسپانیا (آندلس) اشاره کنیم.
در سال 781 پس از هجرت، در جریان توسعه مرزهای اسلام در حکومت اُمویان یکی از سرداران خلافت اموی به نام طارق بن زیاد جهت فتح سرزمین اندلس راهی اروپا می‌شود. او پس از فتح تنگه ورودی اسپانیا که هم اکنون به نام تنگه "جبل الطارق" معروف است موفق می شود قوم ویزیگوت ها (Visigothi) که ادعای وراثت امپراتوری روم را داشتند شکست دهد. پس از آن دودمان های مختلف مسلمان از جمله مرابطان، موحدون، مرینیان و نصریان بر منطقه اندلس و ایبری حاکم شدند.
اوج حضور خلافت اُموی در اندلس به زمان عبدالرحمن سوم معروف به عبدالرحمن الناصر لِدین الله و حِکَم دوم یعنی حدود سال های 961 هجری بر می گردد. در زمان حکومت او بناهای باشکوه بسیاری در اندلس، گرانادا و کوردوبا ساخته شد که معروف ترین آنها شهر الزهرا (Medina Azahara) در کوردوبا است. اما اوج داستان های اندلس، منطقه ایبری و کاخ الحمرا به زمان دودمان نصریان یا بنونصر بر می گردد که در بسیاری از فیلم های تاریخی دنیا از آن نام برده اند.
در تاریخ به نام 23 امیر از خاندان بنونصر که به سلاطین غرناطه مشهور هستند به عنوان حاکمان قدرتمند ساکن در کاخ الحمرا و پادشاهِ امیرنشین گرانادا اشاره شده است. در زمان محمد بنو نصر در سال 1492 میلادی سپاهی از مسیحیان به رهبری فرماندهان کاستیا و آراگون (شهر ساراگسا کنونی) توانستند بر حکومت خاندان بنونصیر خاتمه دهند.

معرفی کامل کاخ الحمرا

در شهرسازی های قدیم معمولا بلندترین نقطه شهر که مشرف بر تمام آن بود را برای ساختن مهمترین بنای شهر انتخاب می کردند. به همین علت معمولا کاخ پادشاهان در مرتفع ترین مکان شهر ساخته می شد تا ضمن تسلط کامل بر چهره ی شهر، رسیدن نیروهای دشمن به کاخ کندتر صورت بگیرد. کاخ الحمرا نیز از این قاعده مستثنی نبود و در مرتفع ترین نقطه شهر گرانادا ساخته شد.

سازنده کاخ الحمرا کیست؟

کاخ الحمرا در دوره های مختلف ساخته شد اما زمان ساخت بنای اولیه آن را به قرن 13 میلادی و خاندان نصیریان (بنی نصیر) از اعراب مسلمان نسبت می دهند. بعدها پس از شکست مسلمانان از مسیحیان آراگون و ورود پادشاه فردیناند و ملکه ایزابل در سال 1492 میلادی قسمت های دیگری به مجموعه کاخ الحمرا اضافه شد.

چرا کاخ الحمرا ساخته شد؟

کاخ الحمرا که در زبان عربی به معنای کاخ قرمز است، در قلب شهر گرانادا ساخته شد تا تجسم بهشت موعود و کاخ های بهشتی مسلمانان باشد. بر اساس اسناد تاریخی به قدری معماری کاخ زیبا و چشم گیر بود که جهانگردان بسیاری برای بازدید از قصر به گرانادا می رفتند چون غرناطه یا گرانادا زیباترین شهر اروپا در زمان حکومت موروها (مسلمانان عرب) بود به همین دلیل جهانگردان سختی مسیر را به جان می خریدند تا حتما از غرناطه دیدن کنند.
افسانه های بسیاری در خصوص ساخت بنای کاخ الحمرا وجود دارد. برخی معتقدند چون کاخ در شب ساخته می شد، نور آتش بر خاک رس تاثیر می گذاشت و کم کم رنگ بنا قرمز شد. اما عده ای دیگر معتقدند علت زیبایی و قرمز بودن رنگ کاخ این است که توسط انسان ها ساخته نشد و نیروهای ماورایی در ساخت آن دخالت داشتند به طوری که در شب با روشن شدن مشعل های اطراف کاخ این طور تصور می‌شد که کاخ در درون آتش شعله ور قرار دارد. در واقع همین شعله های آتش اطراف کاخ راهنمای خوبی برای مسافران بود که می خواستند به گرانادا سفر کنند. داستان سوم در خصوص علت نام گذاری کاخ احمرا به نام حاکم وقت آن زمان محمد ابن ‌الاحمر (مشهور به محمد دوم) بر می گردد.
پس از سپری شدن دوران شکوفایی الحمرا، بر اثر تغییرات بسیاری که در حکومت گرانادا به وجود آمد کم کم زیبایی کاخ دستخوش تغییرات بسیاری قرار گرفت. از ویرانی کاخ همین بس که در جریان لشکرکشی ناپلئون بناپارت به اسپانیا او و سپاهیانش به کاخ الحمرا وارد شدند و بسیاری از اشیای زینتی سَبُک را با خود به فرانسه بردند.
الحمرا شهرت و حیات مجدد خود را مدیون واشینگتن اروینگ نویسنده معروف امریکایی است که پس از سفر خود به گرانادا در اواخر دهه ۱۸۲۰ و مشاهده شکوه این کاخ زیبا شروع به نوشتن کتاب معروف داستان‌های الحمرا (Tales of the Alhambra) کرد. در این کتاب او بدون سوگیری به اوج هنرنمایی مسلمانان و مسیحیان در ساخت کاخ الحمرا می پردازد.
در ادامه به معرفی بخش های مختلف آن خواهیم پرداخت:

کاخ الحمرا در کدام سده ساخته شد؟

تاریخ دقیق ساخت کل مجموعه کاخ الحمرا در دست نیست اما آنچه مسلم است، بیشترین و مهمترین بخش های کاخ از 1248 تا ۱۳۵۴ میلادی و در دوران حکومت الاحمر و خاندان بنو نصیر (Nasrid dynasty) ساخته شد. به طور کلی ساخت بناهای مربوط به دوره ی اسلامی آن در قرن 13 میلادی و مجموعه های ساخته شده در دوران مسیحیت به قرن 16 میلادی هستند. اگرچه برخی معتقدند کاخ الحمرا در قرن نهم به عنوان یک بنای نظامی و استحکامات شهر ساخته شده بود.

تزئینات کاخ الحمرا

نمای بیرونی کاخ الحمرا به پیروی از سبک معماری اسلامی کاملا ساده با پرهیز از تجمل گرایی و با استفاده از خاک رس ساخته شد؛ اما در تزئینات داخلی از کاخ‌سازی بربرهای مراکش؛ کاشی های مراکشی؛ تزئینات خط نستعلیق هنرمندان خطاط ایرانی و قسطنطنیه؛ نقوش اسلامی و خطوط اسلیمی؛ کتیبه های قرآنی به خط کوفی؛ خط نسخ و خط ریحانی؛ ترکیب رنگ های زرد، آبی، سفید، سبز و مشکی استفاده شد.

بخش های مختلف کاخ الحمرا

بنای اصلی کاخ احمرا خود به سه بخش اصلی بارگاه یا تالار بار عام (Mexua)، شبستان (Serallo) و حرم سرا تقسیم می شود که دارای دو بخش جانبی به نام های باغ‌های پلکانی Generalife و قلعه آلکازابا Alcazba است.

قلعه آلکازابا 

قلعه آلکازابا Alcazaba قدیمی ترین بخش کاخ الحمرا است که پیش از ورود مسلمان به صورت دژ و برج ساخته شد و بعدها کار ساخت قلعه تکمیل گشت. این کاخ کاربرد نظامی دارد و دارای 4 دروازه است. زیباترین بخش کاخ الکابازا برج وِلا و باغ آداروس می‌باشند.

برج دیدبانی برج پیزا

برج دیدبانی یا Torre de la Vela در ابعاد 16 متر در 16 متر به ارتفاع 2680 متر در چهار طبقه ساخته شد. اگر از برج دیدن کنید بر فراز آن یک زنگ یا ناقوس خواهید دید که در سال 1840 برای اطلاع رسانی های حکومتی و یا خبر از حمله دشمن استفاده می شد. در پایین برج دیدبانی انبار اسلحه قرار دارد و کمی آن طرف تر یک مسجد ساده ساخته شد تا سپاهیان و نگهبانان نماز بخوانند؛ اما بعدها و پس از ورود اروپاییان مسیحی بر روی مسجد، کلیسای سنت مارید (Saint Mary) ساخت شد.

کاخ نصری یا نصیر

کاخ نصیری  Nasrid Palace مرکزی ترین بخش کاخ الحمرا است که مخصوص زندگی پادشاهان بود. در مجموعه کاخ نصیری یک سالن بارعام، برج کمارس، کاخ یوسف، کاخ شیران (محمد پنجم) قرار دارد. جالب است بدانید که از سبک کاخ سازی متداول ایرانی-اسلامی در شهرهای مسلمان نشین از جمله کاخ عراق و شام در طراحی داخلیِ کاخ نصیر نیز از ترکیب آب و گیاهان استفاده شدبه گونه ای که آب از طریق نهرهای باریک در سراسر کاخ در جریان باشند.

برج کمارس 

این برج مربع شکل برخلاف کارکرد معمول برج سازی به عنوان یک بنای مجزا استفاده می شد و مخصوص نشست وزیران و سفیران حکومت های اطراف بود. در طراحی سقف چوبی برج کمارس از طرح هفت آسمان که در قرآن آمده، استفاده شد. در تالار برج کمارس Torre de Comares یادبودی از تسلیم نامه شاه عبدول نصری به پادشاه فردیناند قرار دارد.

حیاط کاخ شیران 

معروف ترین قسمت کاخ الحمرا حیاط کاخ شیران Lions Court است و بیشترین عکس های سلفی گردشگران از این حیاط زیبا گرفته می شود. این کاخ دارای سه اتاق یا عمارت مجزا به نام های "تالار دو خواهر" و"تالار آبنسراجنس یا Abencerrajes " و "تالار پادشاه" که در سه طرف حیاط شیران می‌باشد. مهمترین ویژگی کاخ شیران تزئینات سقف آن است که به شیوه 16 ضلعی و لانه زنبوری ساخته شد.

حمام و حرم سرا 

تمامی حمام ها و اتاق های حرم سرا Lions Court در داخلی ترین بخش کاخ ساخته شدند و دسترسی به آنها آسان نبود. امروز نیز گردشگران می توانند طراحی داخلی حمام را از فاصله دور و پشت شیشه ملاحظه کنند.

تالار قایق برج پیزا

یکی از عجیب ترین بخش های کاخ الحمرا تالار Hall of the Boat قایق است. نام این اتاق به اشتباه در ترجمه از زبان عربی به اسپانیایی به نام قایق تغییر کرد. این تالار در واقع محل نگهداری تجهیزات نظامی از جمله لباس جنگ و ابزارهای پادشاه و سپاهش بود که در زبان عربی به معنای برکت یا مکارابس (mocarabes) بود. بعدها اسپانیایی ها آن را barca یا قایق خواندند و امروزه به همین نام ترجمه می شود. در این تالار دو کتیبه زیبا با شعار اسلام "برکت" و "پیروزی از آن خداست" قرار دارد.

سیاهچال الحمرا 

یکی از مخوف ترین بخش های کاخ بزرگ الحمرا سیاه چال و زیرزمین آن است. تا چند سال پیش کسی اجازه ورود به سیاهچال و زیرزمین را نداشت. محلیان برای ترساندن بازدیدکنندگان افسانه های بسیاری از وجود ارواح خبیث و آدم خور سیاهچال گفتند. با توجه به درخواستهای بازدیدکنندگان و برای جذب گردشگران بیشتر، مسئولان کاخ بخش های زیرزمین را بازسازی کردند و تنها در ساعت های خاصی اجازه ورود به بازدید کنندگان داده می شود. از مهمترین ویژگی های سیاهچال الحمرا تودَرتو بودن آن است به طوری که بدون نقشه و راهنما امکان گم شدن افراد زیاد است. برخی از دالان ها به قدری باریک و مخوف هستند که افراد بی‌تجربه نمی‌توانند از آن عبور کنند.

9- حیاط استراحت شاهی یا جِنِر لایف | Generalife

این قسمت از کاخ الحمرا کاملا به چهره شهر گرانادا و دو رود جنیل (Genil) و داریو (Darro) مشرف است و در گذشته یک حیاط خلوت و ایوان برای دیدبانی و یا استفاده خانواده پادشاه بود.

حیاط خندق یا بخش آبیاری 

این قسمت از کاخ الحمرا با وسعت 48.70 متر طول و 12.80 عرض بخشی از حیات جنرلایف است. در این قسمت با حفر خندق و کانال های آبکشی منطقه سرسبز و خنکی برای خاندان سلطنتی و جلسات خصوصی پادشاه درست کردند.

نقشه فارسی کاخ الحمرا

گیتار الحمرا

اگر علاقه مند به موسیقی باشید، شاید بدانید که یکی از معروف ترین آهنگ های سنتی شهر گرانادا با نام "گیتار الحمرا" به عنوان کلاس نوازندگی موسیقی در جهان شناخته شده است. نوع حرکت انگشتان دست و متن موسیقی سَبک اسپانیایی گرانادا از مشهورترین نوع موسیقی نواخته شده با گیتار در جهان است.
اطلاعات ضروری برای بازدید از کاخ الحمرا:
• وب سایت اصلی کاخ الحمرا گرانادا: www.alhambradegranada.org
• تلفن تماس کاخ الحمرا: 958027971 34+
• تور شبانه الحمرا: فقط یک تور شبانه با بلیت محدود برای بازدید شبانه از کاخ الحمرا وجود دارد.
• تهیه بلیت بازدید از کاخ الحمرا: هزینه پایه تورهای کاخ الحمرا از 45 یورو شروع می شود جهت اطلاعات بیشتر میتوانید به بخش تورهای بازدید از کاخ الحمرا اسپانیا و لینک (www.alhambra-granada-tours.com) مراجعه کنید.

موقعیت کاخ الحمرا روی نقشه

چند نکته مهم در بازدید از کاخ الحمرا

- به دلیل ازدیاد شمار بازدیدکنندگان الحمرا، از قبل از حضور رزرو کنید.
- بازدید از کاخ های نصیر فقط در زمان ارائه شده در بلیت امکان پذیر است.
- اعتبار بلیت ها فقط یک روز است.
- جهت خرید بلیت باید فقط از پول نقد استفاده کنید.
- امکان ورود به زیرزمین و سیاهچال وجود ندارد و در صورت ورود گردشگران با آنها برخورد جدی خواهد شد.
- بهتر است از بردن وسایل اضافی خودداری نمائید. بسیاری از اشیای همراه بازدیدکنندگان در ابتدای ورود آنها تحویل گرفته می‌شود.
- در سایت کاخ الحمرا و ورودی آن دفترچه های راهنمای بخش های سایت و تورلیدرهای مجرب آماده ارائه خدمات هستند.
- راهنمایان مسلط به زبان انگلیسی و اسپانیایی به طور رایگان در ابتدای ورودی کاخ آماده خدمت رسانی هستند.
- در کاخ پارکینگ 24 ساعته وجود دارد.

سریال خاطرات الحمرا

شهر گرانادا و کوردوبا لوکیشن بسیاری از فیلم های هالیوود هستند اما جدیدترین سریال ساخته شده به در کاخ الحمرا و شهر گرانادا که در چند ماه اخیر باعث افزایش تعدادگردشگران آن شده است، سریال کُره ای خاطرات الحمرا (Memories Of The Alhambra) است.
تور اروپا سخن پایانی فاینداتور
همچنان بعد از گذشت سال ها می توان گفت که این کاخ شاهکار هنر و تکنولوژی در زمان خود بود و مسلمانان که همیشه در پی تجسم بهشت بوده اند برای تحقق این رویا، اینبار موفق شده اند بهشتی زمینی خود را بسازند.
لطفا اگر شما اطلاعات بیشتر و جالب تری در خصوص داستان کاخ الحمرا و شهر گرانادا دارید با ما در میان بگذارید.