کاخ شروانشاهان باکو

کاخ شروان شاهان باکو، یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین آثار تاریخی جهان است که در کشور آذربایجان قرار دارد. شاید برای شما نیز سوال باشد که کاخ شروان شاهان کجاست؟ در پاسخ باید گفت این کاخ زیبا و تاریخی در بخش شهر قدیمی باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان واقع‌شده است. ازآنجایی‌که سفر به جمهوری آذربایجان، به دلیل نیاز نداشتن به ویزا و نزدیکی به ایران و همچنین هزینه کم سفر، به‌راحتی امکان‌پذیر است، می‌توان با خرید تور باکو از این کاخ زیبا نیز دیدن کرد.

کاخ شروانشاهان کجاست؟

در جنوب شرقی شهر باکو و در حاشیه سواحل دریای خزر، شهر قدیمی یا به زبان محلی ایچری شهیر قرارگرفته است. قدمت این شهر و منطقه تاریخی به قرن دوازدهم میلادی بازمی‌گردد و اکثر اماکن باستانی، موزه‌ها و هتل‌های معروف شهر باکو نیز در این منطقه قرار دارند.
کاخ شروانشاهان یا شروان شاه لار، سرایی است که در سال 1963 میلادی به موزه مرکزی شهر باکو تبدیل‌شد تا بازدیدکنندگان بتوانند از این مجموعه تاریخی شش‌صدساله دیدن کنند. اگر از تور باکو و خصوصاً تور زمینی باکو استفاده کنید، می‌توانید به راحتی در این مجموعه تاریخی از گنبدها، دروازه‌ها، سردرها، مناره‌ها، شبستان، وضوخانه و مجموعه بزرگی از معماری قفقازی و اسلامی دیدن کرده و از بازدید و عکاسی در آن لذت ببرید.
شهر زیبا و تاریخی باکو، دارای پیشینه‌ای باستانی از دوران زرتشتیان، شیروانیان، ساسانیان، عثمانی‌ها و روس‌ها است. باکو دارای جاذبه‌های تاریخی و گردشگری فراوانی است که کاخ شروان شاهان یا شیروان شاه از مهم‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها به شمار می رود. کاخ شروان شاهان، در قدیمی‌ترین منطقه شهر قدیم باکو (به قلعه معروف است و بر روی بلندترین تپه شهر، قرار دارد) واقع‌شده است. کاخ در محدوده‌ای به مساحت تقریبی یک هکتار ساخته‌شد که گرداگرد آن با قلعه‌های شهر قدیمی محصور می باشد و با دیوارهای بلند که روی آن‌ها از برج‌های سنگی استفاده‌شده احاطه گردیده است. ساختمان‌هایی نیز در اطراف کاخ قرار دارند که به داخل کاخ راه دارند.
این بناها در کنار کاخ، مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهند که شامل آرامگاه شروانشاهان، آرامگاه سید یحیی باکویی و مسجد شاه است. درگذشته‌، مسجدی باستانی نیز در کنار آرامگاه وجود داشت که در حال حاضر بخش زیادی از آن موجود نیست. علاوه بر این‌ها، حمام کاخ نیز هنوز وجود دارد که در سمت غربی آرامگاه شروان شاهان واقع‌شده است. این کاخ به دلیل قرارگیری روی تپه، دارای جایگاه استراتژیکی بوده و در بین بناهای مربوط به قرون‌وسطی به‌واسطه نوع ساخت و شکل معماری، متمایز از سایر آثار تاریخی در منطقه خود است. البته از برج‌های واقع بر روی دیوارها اثر چندانی باقی نمانده است و فقط می‌توان از تصاویر گرفته‌شده در اوایل قرن بیستم، این برج‌ها و دیوار سمت شمال شرقی کاخ را مشاهده کرد. با توضیحات بالا اینک می‌توان فهمید کاخ شروان‌شاهان کجاست و در کجا قرارگرفته است.

تاریخچه کاخ شروان شاهان باکو

کاخ شروان شاهان، بزرگ‌ترین بنای ساخته‌شده توسط سلسله شروان شاهان است. این سلسله از حکومت‌های مستقر در شیروان واقع در منطقه قفقاز بودند. شروان شاهان در دوره حکومت عباسیان به روی کار آمدند و در دوران حکومت صفویان، توسط شاه‌تهماسب یکم از بین رفتند.
کاخ شروان شاهان، بین سده‌های سیزدهم تا شانزدهم میلادی بناشده است. بعضی از قسمت‌های ساختمان‌ها، ازجمله، کاخ اصلی در اوایل سده پانزده و در دوره حکومت شروان شاه خلیل‌الله اول ساخته‌شده است. البته پس از اشغال باکو توسط امپراتوری عثمانی، در سمت شرقی کاخ، دروازه‌ای ساخته شد و روی آن نام سلطان مراد اول را نهادند. لازم به ذکر است که بنای کاخ، از قرن نوزدهم تابه‌حال، چند بار دیگر نیز بازسازی‌ و مرمت‌شد.
ازآنجایی‌که روی ساختمان اصلی کاخ، هیچ کتیبه‌ای باقی نمانده است، تاریخ بنای کاخ را می‌توان از روی کتیبه‌های دیگر ساختمان‌ها همچون آرامگاه‌ها و مسجد شاه که به‌طور کامل به‌جا مانده‌اند تخمین زد. بنابر نوشته‌های روی این کتیبه‌ها، کاخ توسط شروان شاه خلیل‌الله اول در سال‌های 830 تا 845 هجری قمری ساخته‌شد. اگر از تور باکو در بازدید از کاخ استفاده کردید، راهنمای تور این اطلاعات را به شما خواهد داد.
بر اساس آنچه از روایت‌ها باقی‌مانده است، بعد از به وقوع پیوستن زلزله‌ای شدید در پایتخت سابق شروان شاهان که شهری بنام شما خا بوده است، باکو به‌عنوان پایتخت انتخاب می‌شود و ساخت کاخ نیز به دستور شروان شاه شیخ ابراهیم اول آغاز می‌شود. روایت دیگری حکایت از این دارد که شاه ابراهیم شروانی، در اواسط قرن پانزدهم میلادی، این کاخ را برای اقامتگاه خویش در هنگام سفر ساخته است. البته همه این نظریه‌ها و روایت‌ها بر پایه تاریخ شفاهی هستند و هیچ‌گونه مستند تاریخی از آن‌ها در دست نیست.

معماری کاخ شروانشاهان باکو

نمای بیرونی کاخ شروانشاهان دارای اشکال چندوجهی با تلفیقی از سبک معماری ایرانی، عربی و عثمانی است. بخش‌های مختلف کاخ با راه‌پله‌های تنگ و باریک به یکدیگر وصل هستند که همین راه‌پله‌ها ارتباط بین کاخ و آرامگاه و مسجد را نیز برقرار می‌کنند. در صورتی که هنوز علاقه مند هستید که بیشتر درباره اینکه کاخ شروان شاهان کجاست و چطور ساخته شد، بدانید، می‌توانید از تور زمینی باکو یا سایر تورهای باکو استفاده نمایید تا از این بنا با معماری شاهکار و جذاب بازدید نمایید.

بخش‌های مختلف کاخ شروانشاهان باکو

شروانشاهان کاخ وسیعی است به همین خاطر ترجیح دادیم که هریک از آنها را به صورت مجزا بررسی کرده و توضیح بدهیم:

ساختمان اصلی کاخ شروانشاهان

ساختمان اصلی کاخ شروانشاهان باکو در دو طبقه بنا شده و دارای پنجاه‌ودو اتاق و سه پلکان مارپیچ و باریک است که البته تعداد اندکی از این اتاق‌ها باقی‌مانده‌اند و مابقی آن‌ها طی سالیان گذشته و براثر جنگ‌ها و بمباران‌ها از بین رفته‌اند. در زمان ساخت بنا، اتاق‌های طبقه اول بیست‌وهفت اتاق و طبقه دوم نیز دارای بیست‌وپنج اتاق بود که از اتاق‌های طبقه اول شانزده عدد آن در حال حاضر باقی‌مانده اند. طبقه اول محل زندگی خدمتکاران و ملازمان و طبقه دوم جایگاه پادشاه و خاندان سلطنتی بوده است. البته طرح و معماری طبقه دوم نیز همانند معماری طبقه اول است. قسمت میانی کاخ از سنگ‌های ضخیم‌تری بناشده و ورودی اصلی آن که در بخش غربی قرار دارد و با سردری عظیم مزین شده که احتمالاً از این تالار باعظمت، برای پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شده است.
پشت تالار، راهرویی هشت‌ضلعی قرارگرفته که تالار را با سایر بخش‌ها و اتاق‌ها، مرتبط می‌کند. ازنظر معماری اتاق‌ها و تالار طبقه دوم، مجلل‌تر ساخته‌شدند و پنجره‌های جنوبی و شرقی طبقه دوم، دارای منظره خلیج باکو است. در خصوص لوازم و هر آنچه از وسایل کاخ باقی‌مانده باید بگویم که شامل آثار و وسایلی می شود که از قرون هجدهم تا بیستم وارد کاخ شده اند و بیشتر لوازم قیمتی کاخ در زمان حمله‌های عثمانی‌ها و روس‌ها به تاراج رفته‌اند.

دیوان‌خانه کاخ شروانشاهان باکو

دیوان‌خانه که از زیباترین قسمت‌های داخلی کاخ است، شامل بخشی کوچک می شود و در میان حیاطی نه چندان بزرگ قرارگرفته است. این دیوان خانه دارای سقفی گنبدی شکل و چشم‌نواز نیز هست. این بخش از مجموعه کاخ، همچنین دربرگیرنده مقبره شاه خلیل‌الله اول و خانواده‌اش است. در مورد کاربری این ساختمان دو روایت متفاوت مطرح می شود، بنابر روایت اول، این ساختمان به‌عنوان دادگاه و محلی برای برگزاری جلسات رسمی استفاده می‌شده است. روایت دوم که به دوران پادشاهی شاه فرخ برمی‌گردد، حاکی از این است که فرخ شاه تصمیم به ساخت آرامگاهی اختصاصی برای خود داشت که به دلیل پیش آمدن نبردهای پی‌درپی موفق به اتمام ساخت آن نشد.

مسجد کی قباد شروانشاهان باکو

ازآنجایی‌که شروانشاهان خود پیرو مسلک صوفی بودند برای صوفی مسلکان نیز احترام زیادی قائل می شدند. یکی از این صوفیان، سید یحیی باکویی بود که بین شروان شاهان وی را مقدس می دانستند. یحیی باکویی که عمر خود را در شیروان و شم خا صرف تعلیم سلوک صوفی برای پیروانش نموده بود، در این مسجد نیز کلاس‌های درس برگزار می‌کرد. پس از مرگ این مرشد صوفی، پیکرش نیز در مجاورت همین مسجدی که بیشتر قسمت‌هایش به‌مرورزمان از بین رفت، دفن شده.

مسجد رویال کاخ شروانشاهان باکو

مسجد رویال بر خلاف نامش دارای طراحی ساده و بی تجمل است و در حقیقت بیشتر برای وضوخانه نمازگزاران ساخته‌ شد و در مجاورت آرامگاه شاه خلیل‌الله قرار دارد. این قسمت از کاخ شروانشاهان کمتر مورد استقبال گردشگران خارجی قرار می گیرد اما باز هم به خاطر آن که از بخش های اصلی این مجموعه به شمار می رود از آن یاد کردیم.

دروازه شرقی کاخ شروانشاهان باکو

دروازه شرقی که به دروازه مراد نیز معروف است، آخرین بخش کاخ شروان شاهان به شمار می رود که توسط سلطان مراد سوم در اواخر قرن شانزدهم میلادی بناشد. بر سردر این دروازه نام شاه مراد سوم و فرماندار شهر نیز به زبان عربی حکاکی شده و با نقش‌هایی از برگ انجیر نیز آراسته ‌شده است.

حمام کاخ شروانشاهان باکو

از حمام کاخ شروانشاهان بیشتر درباریان استفاده می کردند و شخص پادشاه از این حمام استفاده نمی کرده است به همین دلیل مانند سایر قسمت های کاخ مجلل و مملو از تزئینات نیست. نکته جالب در رابطه با کاخ شروانشاهان این است که به دلیل اینکه در فصل سرما گرم باشد و در فصل گرما خنک باشد، آن را در زیرزمین کاخ ساخته اند و همین موضوع جذابیت آن را دو چندان کرده است و در هر فصلی که از کاخ شروانشاهان دیدن کنید، می تواند جذاب باشد.

کتیبه‌های سنگی قلعه بائیل باکو

این کتیبه‌ها که یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های کاخ شروان شاهان به شمار می روند در قرن سیزدهم میلادی و در جزیره‌ای در نزدیکی کاخ ساخته ‌شدند. قلعه بائیل بعد از به وقوع پیوستن زلزله‌ای شدید در قرن سیزدهم میلادی ویران شد و برای مدت‌های مدیدی در زیر آب مدفون بود. بقایای این قلعه پس از چند قرن و در قرن هجدهم میلادی با پایین آمدن سطح دریا بیرون آمد. در دوره حاضر نیز در زمان حکومت شوروی کتیبه‌های این قلعه را از زیر آب بیرون کشیدند و به موزه منتقل کردند.
کاخ شروان شاهان باکو، سرانجام در سال 1500 میلادی، پس از حمله ایرانیان به باکو و شکست سلسله شروان شاهان، به بنایی مخروبه و متروکه مبدل شد و پس‌ازآن دوره، این بنا کاخ باکو خان نیز نامیده شده است.

گردشگران در کاخ شروانشاهان باکو

بنای تاریخی کاخ شروانشاهان که از شاهکارهای معماری در قرن پانزدهم میلادی در منطقه بوده است طی سال‌های گذشته چند بار مورد مرمت و بازسازی قرارگرفته است. حجم بالای توجه جامعه جهانی به این منطقه، سبب شد تا در سال دو هزار میلادی، این مجموعه تاریخی به همراه شهر قدیمی باکو و قلعه دختر در سازمان میراث جهانی یونسکو ثبت شوند و موردتوجه اکثر باستان شناسان و فرهنگ شناسان سراسر جهان قرار بگیرند.

بازدید از کاخ شروانشاهان در تور باکو

برای بازدید از شهر زیبای باکو و بناهای تاریخی مجموعه کاخ شروان شاهان می‌توانیدبا خرید تور باکو که شامل تور زمینی باکو نیز هست، برای این کار اقدام کنید. در ادامه سفر می‌توانید از راهنمای تور خود در خصوص اینکه کاخ شروان شاهان کجاست سؤال فرمایید تا شما را برای بازدید از کاخ، راهنمایی نمایند.
بازدید از مجموعه کاخ شروانشاهان در تمام ‌روزهای هفته از ساعت 10:00 صبح تا 18:00 بعدازظهر به‌جز ایام تعطیل امکان‌پذیر است. در زمان نگارش این مقاله نیز هزینه بازدید از مجموعه تاریخی شروانشاهان 10 منات (واحد پول جمهوری آذربایجان) می باشد.
اگر برای بازدید از شهر باکو از تور باکو اعم از تور زمینی باکو یا سایر تورها استفاده نمی کنید، می‌توانید برای رفتن به مجموعه تاریخی و باستانی شروانشاهان باکو، از وسایل شخصی، تاکسی، مترو و یا اتوبوس استفاده کنید. اگر از اتوبوس یا مترو استفاده می‌کنید باید در ایستگاه اولد سیتی یا همان شهر قدیم (Old City) پیاده شده و بعد از حدود پانزده دقیقه پیاده‌روی به ورودی مجموعه کاخ برسید. بعد از بازدید از کاخ شروانشاهان باکو نیز می‌توانید از موزه‌های دیدنی همچون موزه کتاب‌های مینیاتوری و موزه هنر در نزدیکی این مجموعه تاریخی بازدید کنید و در کنار عکاسی از دروازه شهر قدیم، از رستوران‌ها و کافه‌های اطراف آن نیز استفاده کرده و لذت ببرید.

بهترین زمان بازدید از کاخ شروان شاهان باکو

اگر از تور باکو یا تور زمینی باکو برای دیدار از کاخ شروان شاهان باکو استفاده می‌کنید، باید به این نکته توجه نمایید که کشور آذربایجان و شهر زیبای باکو همچون ایران، دارای چهارفصل است و بازدید از آن در تمام فصول سال دیدنی خواهد بود. به‌عبارت‌دیگر لازم نیست خود را محدود به فصل و ماه خاصی برای بازدید از آن‌ها کنید. البته آب‌وهوای شهر باکو در فصول بهار و تابستان دلپذیر و مطلوب‌تر است و اگر در اوایل اردیبهشت‌ماه تا اواخر مهرماه به این شهر سفر کنید، می‌توانید علاوه بر جاذبه‌های تاریخی و باستانی آن از هوای مطبوع و دل‌نشین آن نیز لذت ببرید.