غذاهای خیابانی معروف تهران قدیم

چند نکته مهم درباره غذاهای خیابانی

قبل از معرفی غذاهای خیابانی یا استریت فودز (Street Foods) لازم است چند نکته را با هم مرور کنیم که چرا این غذاها فروخته می شد؟ و تصور فعلی ما از این قبیل غذاها چیست؟
فلسفه اصلی ایجاد غذاهای خیابانی به ارائه غذاها و میان‌وعده های همه پسند با قیمت ارزان بر می‌گردد. در گذشته متناسب با هر فصل غذا یا خوراکی بر روی دَکه ها و چرخ های قدیمی فروخته می شد که بیشتر به غذاهای خانگی شباهت داشت تا فست فودهای پُرکالری غربی. در واقع بر خلاف تصوری که مردم از غذاهای خیابانی دارند، در تهران قدیم فروشنده سعی می کرد بهترین مواد خوراکی فصل را آماده کند و با قیمت کمتر به فروش برساند. این غذاها بیشتر توسط مسافران و یا مردمی که در سطح شهر تردد داشتند، میل می شد و طعم آنها نزدیک به غذاهای خانگی بود. جالب است بدانید به واسطه شهرت یک فروشنده، مردم حاضر بودند مسافت بسیاری را طی کنند تا فقط از او خرید کنند. پس آنچه که امروز در تصور ما از غذاهای خیابانی شکل گرفته است تا حد زیادی ناشی از فرهنگ فست فود غربی در ترکیب با غذاهای خیابانی شرقی می باشد که به ندرت در آنها بهداشت رعایت می شد و یا ارزش غذایی داشتند.
توجه داشته باشید که بیشتر غذاهای خیابانی ایران در شهرهای مختلف یکسان بودند اما در برخی شهرها به تناسب فصل و مواد غذایی محلی، ممکن بود گزینه جدیدی نیز به لیست غذاها اضافه شود.

سیب زمینی و تخم مرغ پخته

یکی از خوشمزه ترین و مقوی ترین غذای خیابانیِ تهران در فصل زمستان، سیب زمینی و تخم مرغ پخته می باشد. این ترکیب همراه با نمک، فلفل، ادویه تند، گاهی گوجه، کَره و خیار سرو می شد. فروشنده در ازای مبلغ معین تخم و سیب زمینی را در داخل نان محلی (لواش، سنگگ و بربری و..) به مشتری تحویل می دادند. برای ادویه ها نیز مشتری می‌توانست انتخاب کند که دوست دارد از کره یا ادویه استفاده کند یا خیر. فروشنده ها تخم مرغ ها و سیب زمینی ها را در قابلمه های بزرگ مِسی به صورت مجزا نگه می داشتند و به مراکز پُرتردد شهر مانند سینماها، پارک ها و پایانه های حمل و نقل می رفتند تا با فروش مواد غذایی درآمد کسب کنند.

نان و پنیر

یکی دیگر از غذاهای خیابانی و نوستالژیک ایران نان و پنیر محلی بود. فروشنده ها این مواد غذایی بیشتر یک جعبه بزرگ یا کیسه های مخصوص حمل نان به همراه داشتند. آنها نیز مقداری پنیر را به همراه نان و گاهی سبزی به مشتری می‌فروختند. اوج فروش این دسته از کاسبان نزدیک صبح و غروب بود که مردم به دنبال میان وعده مناسب بودند. البته در فصل تابستان نان و پنیر جزو غذاهای تراز اول مردم ایران و تهران محسوب می شد.
گاهی این فروشنده ها در فصل بهار و تابستان ماسک به همراه گل سرخ و نعنا خشک سرو می کردند؛ همچنین گاهی دوغ های محلی را در لیوان های بزرگ با یخ می فروختند که طرفداران فراوانی داشت.

باقالی پخته غذای خیابانی تهران

یکی دیگر از میان وعده ها یا به عبارتی تنقلات سالم مردم تهران باقالی پخته بود. باقالی های داغ داغ در ظرف های مخصوص سرو می کردند و روی آن ادویه های مخصوص از جمله فلفل قرمز استفاده می شد. اوج فروش باقالی فروش ها در فصل سرما بود که مردم به دنبال یک خوراکی گرم و خوشمزه بودند. البته امروز هم شاهد آن هستیم که در نزدیکی بازار تهران و یا مراکز پُرتردد باقالی فروش ها با چرخ دستی های خود به فعالیت ادامه می دهند.

لبو یا شلغم پخته

همان‌طور که می دانید لبو و شلغم برای درمان مریضی ها و سرماخوردگی ها در فصل سرما بسیار مناسب هستند. در تهران قدیم و بسیاری از شهرهای ایران به محض سرد شدن هوا لبو فروش ها و یا شلغم فروش ها با گاری های مخصوص خود به خیابان ها می آمدند. گاری لبو فروش ها طوری بود که زیر مجمع آن را با ذغال و یا وسایل گرمایشی گرم نگه می‌داشتند تا لبوها سرد نشده و آرام آرام مغز پخت شوند. بر خلاف گذشته که هر فرد تعداد محدودی لبو را آماده می کرد، شاهد آن هستیم که لبوهای فروخته شده امروزی به شیوه غیر استاندارد پخته می شوند و گاهی از آماده شدن آنها چند روز می گذرد که مناسب خوردن نیستند.

آب تمشک، آب آلبالو و آب زرشک

آب میوه ها یکی دیگر از میان وعده ها و نوشیدنی های محبوب مردم تهران و شهرهای دیگر در فصل تابستان بودند. با شروع فصل گرما فروشنده ها به جای فروختن مواد غذایی مانند لبو، تخم مرغ یا شلغم به سراغ غذاهای مناسب هوای گرم می رفتند. آنها شربت های خانگی را با یخ فراوان به مردم می فروختند. یکی از جالب ترین بخش های این نوشیدنی ها لیوان های مخصوص فروشندگان بود. لیوان های بزرگ و مشبک شیشه ای یا لیوان های مسی که خنکی یخ را دو چندان می کرد.

تمشک، شاتوت یا توت

همان طور که می دانید یکی از مهمترین محصولات باغی استان تهران تولید میوه تمشک، شاتوت و توت می باشد. در شهر تهران درخت شاتوت و توت فراوانی وجود داشت به طوری‌که از سوغاتی های مهم تهران انواع توت قرمز، توت سفید یا به اصطلاح قدیمی ها توت صابونی بود. در فصل برداشت توت دکه های غذاهای خیابانی تهران از میوه های فصلی و نوبرانه بهاری پُر می شدند. فروشندها توت را در مجمع بزرگی می ریختند و به مقدار پولی که از مشتری دریافت می کردند به او توت می دادند. توت ها را در کیسه های کاغذی یا ظروف غذاخوری می ریختند و مشتری در نزدیکی دکه می ایستاد تا توت را میل کند و ظرف را تحویل فروشند بدهد. در حال حاضر نیز توت ها به صورت سطلی فروخته می شود.

بامیه خوراکی خیابانی تهران

برخلاف تصور گردشگران که فکر می کنند بامیه ها جزو شیرینی های مرسوم شهرهای کشور ترکیه مانند استانبول هستند. در گذشته انواع بامیه ها در شهرهای مختلف طبخ می شد و جزو محبوب ترین شیرینی های ایرانی بود. بامیه هایی که با شهد بسیار شیرین طعم خانگی داشتند و بچه ها بی صبرانه منتظر بودند تا مادر یا پدرشان یک عدد بامیه خوشمزه برایشان بِخرد. خوشبختانه این حرفه این امروز نیز وجود دارد اما بیشتر بامیه های امروز که توسط دستفروشان ارائه می شوند، صنعتی هستند.

واویشکا یا سمبوسه

کارشناسان معتقدند که سمبوسه ابتدا از ایران به هند رفته و بعد از تغییراتی مجدد به فرهنگ غذایی ایرانیها وارد شد. سمبوسه ها طرفداران فراوانی دارند و در هر شهر ایران به شکل متفاوتی تهیه می شوند. بعضی برای تهیه سمبوسه از ماهی، گوشت یا مرغ استفاده می کنند و برخی دیگر سبزیجات را طعم دار کرده و به عنوان مایع میانی استفاده می کردند. واویشکا نیز بر خلاف اسم روسی که دارد یکی از غذاهای مرسوم ایران بود که در کشور روسیه نیز طبخ می شد. توجه داشته باشید که سمبوسه و واویشکا به نسبت بقیه غذاهای خیابانی گرانتر بودند.

جگر و جغر بغور

خوراک جگر یا جَغَر بَغور (جغل بغول) یکی دیگر از غذاهای خیابانی محبوب تهرانی ها و ایرانیها می باشد که جزو غذاهای خیابانی لوکس و مقوی به حساب می آمد. فروش این خوراک و یا جگر بیشتر در مناطق تفریحی تهران و یا چند منطقه معروف انجام می شد. جگر فروش ها در آن زمان مقداری از جگر را به سیخ می کشیدند و کباب می کردند.

آش

بی شک انواع آش بخصوص آشِ رشته از غذاهای محبوب ایرانیهاست. در هر شهر ایران آش های مختلف با مواد گوناگون تهیه می شود که هر کدام طمع دلپذیر خودشان را دارند. در گذشته و در فصل سرما نیز بسیاری از فروشندگان آش خانگی تهیه کرده و آنها را در دیگ های بزرگی حمل می کردند. این دیگ ها به گونه ای بود تا آش سرد نشود. فروشنده در کنار کاسه های گود در ظرف های جداگانه کشک، سیر داغ، پیاز داغ و نعنا داغ می ریخت و مشتری به تناسب ذائقه خود هر کدام از طمع دهنده را به آش اضافه می کرد.
تورهای ایرانگردی سخن فاینداتور
ما در مطلب 10 مورد از معروف ترین غذاهای خیابانی و نوستالژیک تهران قدیم را خدمت شما عزیزان معرفی کردیم. لطفا اگر غذای دیگری می شناسید که می شود به این فهرست اعلام کرد، به ما معرفی کنید.
منتظر تجربیات ارزشمند شما هستیم.