برج گنبد قابوس یا گنبد کاووس

قابوس بن وشمگیر کیست؟

چهارمین پادشاه آل زیار فردی به نام قابوس بن وشمگیر، مردی دانشمند و حامی شعرا، نویسندگان و هنرمندان بود. به اعتقاد محقق و ایرانشناس امریکایی او سراسر زندگیش را برای آسایش و امنیت کشور صرف کرد‌، به همین دلیل مردم به وی لقب شمس المعالی دادند.
او پس از برادر خود به نام بیستون و تضعیف آل بویه توانست کم کم حکومت خود را تثبیت کند. قلمروی قابوس بن وشمگیر علاوه بر گرگان شامل چالوس، رویان و دیلم می شد. جالب است بدانید او پیش از مرگ خود دستور می دهد مقبره ای برای او و خانواده اش ساخته شود بنابراین مقبره‌ی قابوس قبل از مرگ وی بنا شد.

گنبد کاووس یا گنبد قابوس؟

نام فرد سازنده گنبد ابوالحسن قابوس بن وشمگیر است؛ اما آرامگاه ها به نام های مختلف گنبد قابوس، گنبد کاووس یا میل گنبد مشهور هستند.این برج در گنبد کاووس قرار دارد و به دستور قابوس ابن وشمگیر ساخته شد بنابراین هردو نام صحیح است که یکی به مکان و یکی به صاحب آن اشاره دارد.

معرفی برج گنبد کاووس گرگان

این برج در مرکز شهر قرار دارد و زمانی که به آن برسید ابتدا پارکی شهری را خواهید دید که محوطه ای برای گذراندن اوقات فراغت بومیان است و گاهی به توریست ها خوراکی های محلی می فروشند و جو را جذاب کرده اند. در این پارک می توان با فرهنگ مردم این خطه از ایران آشنا شد و از دیدن لباس های متفاوت مردم و لهجه شیرین آنها لذت برد.

سپس نوبت به پرداخت هزینه ورود به محوطه اصلی برج می رسد که 5 هزار تومان برای ایرانیان و 50 هزار تومان برای اتباع خارجی است. بعد از پرداخت ورودی از پلکانی مارپیچ بالا خواهید رفت که طی آن تابلوهایی که راوی تاریخ هستند شما را با این برج آشنا می کنند و می گویند که علت اصلی ساخت این برج را نمی دانیم اما احتمال می دهیم برای دیدبانی ساخته شده باشد. پله ها ارتفاع کمی دارند و بالا رفتن از آنها کار خیلی دشواری نیست.

برج گنبد قابوس یا میل گنبد یکی دیگر از شاهکارهای معماری اسلامی – ایرانی آرامگاه قابوس در دشت گرگان است. آرامگاه قابوس یکی از قدیمی‌ترین برج‌های آرامگاهی ایران محسوب می‌شود که طبق کتیبه ی آن در سال ۳۹۷ هجری ساخته شد. همان‌طور که قبلا ذکر شد آرامگاه قابوس در زمان حیات او بنا گردید و دو ردیف کتیبه کوفی روی بدنه و قاعده گنبد نصب شد که حکایت از آن دارد که این بنا در سال ۳۹۷ هجری ساخته شده است.  در متن کتیبه چنین آمده است:
"بسم الله الرحمن الرحیم این قصر و آرامگاه برای امیر متعالی، امیر امیر، قابوس بن وشمگیر در سال 397 قمری بنا شد".

مشخصات کلی گنبد قابوس

• ارتفاع برج: ۵۵ متر • ارتفاع تپه: ۱۵ متر
• ارتفاع کل: ۷۰ متر
• ارتفاع میل گنبد: ۳۷ متر
• جنس بنا: آجر فشرده
• تزئینات به کار رفته: مقرنس و کاشی
• نوع گنبد: رَک یا مخروطی
• زمان ساخت: سلسله آل زیار

معماری گنبد قابوس

گنبد کاووس بلندترین برج آجری دنیاست که البته روی این موضوع با قطب منار هند اختلاف نظر وجود دارد اما با این وجود اولین یا دومین برج بلند آجری در دنیا محسوب می شود. به محض آن که به محوطه این گنبد پا بگذارید با دایره ای شیشه ای رو به رو خواهید شد که اگر روی آن ایستاده و صحبت کنید صدای شما با اکو پخش خواهد شد.

خوب است بدانید که این برج مدتی برای مرمت بسته بود اما دیگر باز است و می توانید از آن بازدید کنید. من آخرین بار در اسفند 1400 به بازدید از این برج رفتم و اولین حسی که در بدو ورود داشتم این بود که چقد شبیه سرداب است. سرداب هایی که در کاشان و نوش آباد معروف شده اند. داخل برج هیچ پنجره ای نیست و باز هم اگر در میان برج صحبت کنید صدای شما با اکوی زیادی پخش می شود.

معماران آن زمان برای ساخت آرامگاه تصمیم گرفتند ساختمان مقبره قابوس را روی تپه ای با ارتفاع حدود ۱۷ متر در نزدیکی شهر گنبد کاووس (گنبد قابوس) بسازند که البته برخی معتقد هستند این برج با هدف دیدبانی ساخته شده است. برای ساخت آرامگاه از آجرهای سفت و مقاوم استفاده شده است. بدنه‌ی آرامگاه یا میل گنبد به صورت استوانه است و طراحی که از 10 پره تشکیل می‌شود. هر کدام از ده پره زاویه قائمه دارند که نبوغ معماران آن زمان را نشان می‌دهد.
به طور کلی، آرامگاه از سطح تپه ۵۵ متر ارتفاع دارد و دارای گنبد مخروطی یا رَک است که ارتفاع آن به ۱۸ متر می‌رسد. در بخش داخلی گنبد، درون طاق هلالی و گلویی آن از مقرنس‌های زیبا و ساده ای استفاده شده است که به نظر می‌رسد جزو نخستین کاربرد این هنر در تزیینات معماری پس از اسلام در ایران می‌باشد. به همین دلیل مقرنس‌های گنبد کاووس را از اولین نمونه‌های مقرنس سازی در بناهای اسلامی می‌دانند.

سفر به گرگان یا جرجان

اگر اهل مطالعه تاریخ باشید نام جرجان را زیاد شنیده اید. شهر معروف گرگان یا به قول مورخان عرب جرجان، در نزدیکی مقبره قابوس وشمگیر قرار داشت. این شهر از مکان های معروف دوره اسلامی بود که متاسفانه در سال ۶۱۸ هجری با حمله مغول به ایران کاملا ویران شد.

به دلیل اهمیت این شهر از نظر تاریخ پیش از اسلام و دوره اسلامی هیات باستان شناسی ایران در سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ کاوش‌های خود را در منطقه آغاز کرد. کشفیات باستان شناسی در منطقه گنبد قابوس و جرجان نشان داده است که از قرن ۲ تا ۷ هجری این شهر از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار بود. به طوری که سطح توسعه معماری و تزئینات به کار رفته در ساختمان‌های باقی مانده از مناطق همجوار خود بیشتر بود. این نشان می‌دهد که در شهر جرجان هنرهای کاربردی شکوفایی خاصی داشته اند.

برج گنبد کاووس کجاست؟

شهرستان گنبد کاووس در ۹۶ کیلومتری شهر گرگان (شهر تاریخی جرجان) و جنوب ترکمن صحرا قرار دارد. مهمترین دلیل توسعه زندگی شهری در این منطقه وجود رود پر آب گرگان بود. رود گرگان که در منابع اسلامی به آن آب جرجان می‌گویند در شمال ایران جریان دارد که از آلاداغ و ارتفاع کوکلان سرچشمه می‌گیرد. در حال حاضر برای ذخیره آب منطقه بر روی این رودخانه سدخاکی وشمگیر ساخته شده است.
طبق اسناد تاریخی، جرجان در گذشته یکی از مراکز اصلی داد و ستد در دشت گرگان محسوب می‌شد که از طریق راه شوسه به شهرهای مهم بجنورد، گرگان و شاهرود راه داشت. به همین دلیل در گنبد کاوس و گرگان آثار تاریخی فراوانی وجود دارد که از مهمترین آنها می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
• ویرانه‌های تمدن اسلامی پیش از حمله مغول؛
• قلعه بزرگ: این قلعه از دوران اشکانی و ساسانی باقی مانده است؛
• دیوار دفاعی گرگان یا سد اسکندر؛
• قلعه‌های تاریخی دلند، سلطانعلی، بی بی شیروان، گاومیشلی، پاراس، تاتارعلیا، قزاقلی • قبرستان قدیمی • حاجیلر قلعه

سوغات گنبد کاووس

گنبد کاووس جزو شهرستان‌های استان گلستان است که نزدیک ترکمن صحرا قرار دارد بنابراین کلیه سوغات قوم ترکمن از گلیم و صنایع بافتنی تا خوراکی‌های مختلف استان گلستان را می‌توانید به عنوان سوغاتی تهیه کنید. من نان های محلی را پسندیدم ضمن آن که همسفرانم از پوشیدن لباس و کلاه های ترکمنی لذت بردند یا شیرینی های دست ساز را با خود به عنوان سوغات همراه بردند. 

شبیه ‌ترین آثار تاریخی به گنبد کاووس

در دوره‌های مختلف اسلامی به ویژه بعد از حمله مغول برج‌های آرامگاهی بسیاری در نقاط مختلف ایران ساخته شدند که ویژگی‌های معماری آن تا حدود زیادی شبیه به هم هستند از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری و برج‌های آرامگاهی ایران که شبیه به برج گنبد قابوس هستند، می‌توانیم به برج کاشانه بسطام، برج آرامگاه علاءالدین، برج علی‌آباد، میل رادکان چناران، میل رادکان کردکوی اشاره کنیم.

آدرس دقیق گنبد کاووس

ایران، استان گلستان، گنبد کاووس، بلوار امام خمینی تقاطع خیابان آیت الله سعیدی، یا خیابان خیام تقاطع جمهوری، برج گنبد قابوس

فاصله تهران تا گنبد کاووس

از تهران تا گنبد کاووس حدود 6 تا 7 ساعت زمان احتیاج است و مساحت حدودی 551 کیلومتر می‌باشد.

قیمت بلیط ورودی برج گنبد کاووس

برای ایرانیان: 5 هزار تومان

برای اتباع خارجی: 50 هزار تومان

چطور از تهران به گنبد کاووس برویم؟

تهران، ساری، آمل، گرگان، گنبد کاووس

نقشه و پلان گنبد کاووس

 
سخن فاینداتور

  اگر به گرگان سفر کردید حتما از شهرستان گنبد کاووس دیدن کنید. در این منطقه چند روستای قدیمی فوق العاده زیبا وجود دارد که هرکدامشان دارای جاذبه‌های گردشگری مختص به خودشان هستند. بعد از بازدید از گنبد قابوس پیشنهاد می‌کنیم به ترکمن صحرا بروید و میهمان قوم ترکمن ایران باشید.