مسجد شیخ لطف الله اصفهان

معرفی مسجد شیخ لطف الله

یکی از زیباترین و باشکوه ترین بناهای دوره صفویه مسجدی به نام شیخ لطف الله می باشد که در ضلع شرقی میدان نقش جهان و درست در مقابل عمارت عالی قاپو واقع شده است. ساخت این بنا در سال ۱۲۸۸ هجری در دوره شاه عباس کبیر (شاه عباس اول صفوی) به پایان رسید. مسجد شیخ لطف الله (Sheikh Lotfollah Mosque) ویژگی های منحصر به فردی دارد که نمونه آن در بناهای دیگر تکرار نشده اند. یکی از ویژگی بسیار جالب مسجد نوع زاویه ساخت آن می باشد که در اصطلاح علمی به آن "پاشنه" می گویند. از آنجا که میدان نقش جهان در جهت قبله نبود، معماران برای ساخت مسجد باید یک چرخش 45 درجه ای به بنا می دادند تا جهت قبله درست تنظیم شود. جالب تر این است که شما در نمای بیرونی مسجد هیچ گونه کجی و زاویه مشاهده نمی کنید و زاویه مورد نیاز در معماری داخل مسجد وجود دارد.

علت نام گذاری مسجد به نام شیخ لطف الله

این مسجد به نام امام جماعت آن یعنی شیخ لطف‌الله جبل عاملی نامگذاری شده است. شیخ لطف الله جبل عاملی یکی از علمای مهم لبنان بود که در زمان سلطنت شاه عباس به علل مذهبی به ایران کوچ کرد. او ابتدا در شهر مشهد ساکن بود و بعد به دعوت علمای و دانشمندان به اصفهان مهاجرت کرد. او در مدت اقامتش در شهر اصفهان در مسجد و مدرسه‌ی مجاور آن به اقامه نماز و تدریس علوم دینی مشغول بود.

معماری مسجد شیخ لطف الله

عظمت مسجد شیخ لطف الله بیشتر به واسطه کاشی کاری های داخلی و خارجی و کتیبه های زیبای آن است که به دست هنرمندان معروفی همچون علیرضا عباسی، استاد حسین بنا، و استاد محمدرضا اصفهانی انجام شده است. تمامی بخش های مسجد از جمله ورودی، راهروها، طاق ها و گنبد با کاشی‌کاری های معرق و طرح اسلیمی تزئین شده اند. اگر در مسیر شبستان به محراب مسجد حرکت کنید، می توانید بهترین نمونه پنجره های سنگی مشبک را مشاهده کنید. از این پنجره های سنگی برای هدایت و تنظیم نور به داخل مسجد استفاده می شد. از دیگر بخش های مهم معماری داخلی مسجد شیخ لطف الله اصفهان، کتیبه های زیبای آن می باشند که در ادامه در خصوص آنها صحبت خواهیم کرد.

معماری داخل مسجد شیخ لطف الله

برای تزئینات داخل مسجد شیخ لطف الله از طرح ها و نقوش اسلیمی و رنگ آمیزی زیبا (آبی، لاجوردی، سبز، مشکی، سفید و ...) استفاده شده است. بیشتر تزئینات داخلی با هنرنمایی استادان از طریق کار بر کاشی، مقرنس کاری و استفاده از خطوط انجام گرفته است. در واقع در طراحی بخش های داخلی ترکیب بسیار ماهرانه ای از نور، فضاسازی، کاشی کاری و کتیبه های مختلف وجود دارد که در تمامی آن از نقوش اسلامی استفاده شده است.

سقف مسجد شیخ لطف الله

سقف مسجد شیخ لطف الله نمونه بی نظیر معماری و نبوغ هنر ایرانی – اسلامی است. در طراحی سقف از کاشی کاری با طرح لوزی، مقرنس کاری و معرق کاری استفاده شده که به شیوه استادانه و ماهرانه با رعایت ریزه کاری های خاصی در کنار هم قرار گرفته اند. به همین دلیل است که گنبد و محراب مسجد شیخ لطف الله را شاهکارهای هنری می دانیم.

روشنایی داخل مسجد شیخ لطف الله اصفهان

روشنایی داخل مسجد به وسیله پنجره های سنگی مشبک و روزنه هایی که در اطراف گنبد به فواصل منظم وجود دارد تامین می‌شود. نورهایی که به داخل مسجد می تابد زیبایی و جلوه خاصی به تزیینات کلی شبستان می بخشد. شاید بد نباشد در این لحظه به گفته آرتور پوپ (مورخ آمریکایی) اشاره کنیم که گفت: "مسجد شیخ لطف‌الله توافقی بین یک دنیای شور و هیجان و سکوت و آرامش است که نماینده ذوق زیبایی شناسی می باشد و من جز به علم، ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمی‌توان اشاره کنم". آرتور پوپ یکی از مورخان و ایران شناسان آمریکایی بود که در سال 1920 به دستور رضاخان مسئول مرمت مسجد شیخ لطف الله شد.

کتیبه های مسجد شیخ لطف الله اصفهان

همان‌طور که قبل‌تر ذکر شد، در مسجد شیخ لطف الله کتیبه های متعددی وجود دارد که هر کدام کارکردی متفاوت دارند. به طور مثال، برخی از آنها صرفا جنبه تزئینی داشته و برخی دیگر اطلاعاتی در خصوص ساخت مسجد و عوامل سازنده آن در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهند.
- در گردن گنبد (ساقه گنبد) کتیبه‌ای به خط ثلث با کاشی سفید بر زمینه لاجوردی وجود دارد که تاریخ 112 هجری را نشان می دهد.
- دو کتیبه اصلی دیگر نیز در مسجد شیخ لطف الله وجود دارند که هر دو کتیبه فوقانی داخل شبستان مسجد به خط هنرمند معروف علیرضا عباسی نوشته شده اند. کتیبه اول به خط ثلث با کاشی سفید معرق و زمینه کاشی لاجوردی رنگ می باشد که در متن آن به تاریخ ۱۰۲۵ هجری اشاره شده است. کتیبه دوم نیز، در زیر پنجره های مشبک اطراف گنبد قرار دارد و به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی طراحی شده است. هر دو کتیبه با آیاتی از قرآن کریم طراحی شده اند.
- در زیر کتیبه دوم (کمربند داخل گنبد) و در هر گوشه آن دو کتیبه دیگر به شکل لوزی نصب شده که برای ساخت آن از کاشی های مشکی بر زمینه سفید استفاده کرده اند و سوره های از قرآن بر روی آنها نوشته اند.
- کتیبه هایی که در دو ضلع شرق و غرب داخل گنبد وجود دارند، به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی طراحی شده اند که در آنها اشعاری به زبان عربی مشتمل بر اسامی چهارده معصوم به خط استاد باقر بنا نوشته شد.
- کتیبه های شمالی و جنوبی مسجد نیز به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی ساخته شده اند که به اسامی شیخ لطف الله و باقر بنا اشاره دارد.

دلیل نداشتن مناره مسجد شیخ لطف الله

از مهمترین کاربردهای مناره در ساخت مساجد اسلامی این می باشد که برای دعوت مردم به نماز استفاده می شوند و یا راهنمای خوبی برای جهت یابی مردم و کاروان ها بودند. کارشناسان معتقدند یکی از دلایلی اصلی که مسجد شیخ لطف الله مناره ندارد این است که برای خانواده سلطنتی استفاده می شد و کمتر مردم عمومی برای نماز به مسجد می آمدند.

پلان معماری مسجد شیخ لطف الله

معماری مسجد شیخ لطف الله از سبک اصفهانی پیروی می کند. در اصل طرح کل مسجد مستطیل است که ضمن حفظ همراستایی با پلان مستطیل میدان نقش جهان، از داخل زاویه 45 درجه دارد. این مسجد ایوان ندارد و از دو جهت به راسته میدان امام متصل می شود. در این مسجد به جای ساخت شبستان ورودی و ایوان از پله استفاده شده است تا نمازگران وارد فضای مسجد شوند.

طرح گنبد مسجد شیخ لطف الله

گنبد مسجد شیخ لطف الله به صورت یک پوسته می باشد زیرا به قدری طرح داخلی و خارجی گنبد شیخ لطف الله زیبا طراحی شده است که در آن در طراحی فرش و لباس نیز الهام گرفته اند. گنبد مسجد شیخ لطف الله جزو ظریف ترین گنبدهای اسلامی می باشد که تنوع رنگی بالایی دارد. یعنی بر خلاف گنبدهای معمول مساجد که از رنگ آبی فیروزه ای، طلایی و خاکی ساخته می شدند، از تنوع رنگ خوبی برخوردار است. برای کشیدن طرح میدان آزادی تهران نیز از مسجد شیخ لطف الله الهام گرفته اند.

تفاوت مسجد شیخ لطف الله و مسجد امام اصفهان

مسجد امام اصفهان و مسجد شیخ لطف الله از نمونه های بی نظیر معماری ایرانی اسلامی هستند. با این وجود بین دو مسجد تفاوت ها و شباهت هایی مشاهده می شود. از جمله شباهت مسجد امام اصفهان و مسجد شیخ لطف الله نوع بخش های آن است. این یعنی در هر دو می توانید محراب، شبستان، گنبد، کتیبه، پنجره های مشبک را مشاهده کنید. اولین تفاوت دو بنا این است که مسجد شیخ لطف الله مناره ندارد این در حالیست که مسجد امام دارای دو مناره ورودی مسجد و دو مناره در کنار گنبد می باشد. دومین تفاوت دو مسجد این است که مسجد شیخ لطف الله بیشتر توسط خاندان پادشاه و علما تراز اول استفاده می شد ولی مسجد امام محل تدریس و بحث علما با مردم بود. تفاوت دیگر دو مسجد به محل ساخت آنها بر می گردد که اغلب توسط گردشگران اشتباه گرفته می شود. مسجد امام در ضلع جنوبی و مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی ساخته شده اند.

مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله

پروژه مرمت مسجد شیخ لطف پیچیدگی های فراوانی دارد. آنچه مسلم است برای بازسازی و مرمت مسجد نیاز به یک پروژه بلند مدت می باشد. در حال حاضر به دلیل مشکلاتی از جمله تَرک در کاشی های گنبد، بخش هایی از آن ترمیم شده است. نخستین مرحله ای که در راه مرمت و بازسازی مسجد انجام شد، کار بر روی گنبد و گریو گنبد (ساق یا گردن گنبد) بود. سپس برای مرحله بعدی نمای بَدنه ورودی مسجد و کاشی‌های هفت‌رنگ مرمت خواهد شد.

ساعت بازدید از مسجد شیخ لطف الله

از 9:00 صبح تا اذان ظهر و از ساعت 14:00 تا 18:00 می توانید از مسجد شیخ لطف الله دیدن کنید.
آدرس مسجد شیخ لطف الله
ایران، اصفهان، میدان نقش جهان، ضلع شرقی
چطور به مسجد شیخ لطف الله برویم؟
اتوبوس: شما می توانید از دو پایانه اصلی خودتان را به مسجد شیخ لطف الله برسانید. پیشنهاد می کنیم از اتوبوس‌های خط میدان امام حسین به سمت باغ غدیر در ترمینال شرق اصفهان یا خط اتوبوس میدان امام حسین به سمت هشت بهشت در ترمینال خوراسگان استفاده کنید.
مترو: برای استفاده از مترو اصفهان کافیست خود را به ایستگاه مترو امام حسین برسانید. سپس با تاکسی به طرف میدان نقش جهان بروید.
اگر تا به حال فرصت نکرده اید به اصفهان سفر کنید، پیشنهاد می کنیم برای تعطیلات آینده برنامه ریزی کنید و از جاذبه های گردشگری اصفهان بخصوص مسجد شیخ لطف الله دیدن کنید.
آیا تا به حال از مسجد شیخ لطف الله دیدن کرده اید؟
چه ویژگی این مسجد توجه شما را خود جلب کرده است؟