اثرات مثبت و منفی صنعت گردشگری

در سری بررسی های انواع و چیستی گردشگری امروز به گونه شناسی گردشگری فرهنگی می پردازیم و اثرات مثبت و منفی این صنعت به ویژه از نظر اقتصادی را تخصصی تر بررسی می کنیم. اینبار هم با فاینداتور همراه و همسفر باشید.

در گذشته آموختیم که گردشگری به شاخته های متعددی تقسیم می شد که یکی از مهمترین آنها گردشگری فرهنگی است که جاذبه های گردشگری نقشی عمده در آن دارند.
در گونه شناسی، جاذبه های گردشگری فرهنگی را در 8 مورد عمده طبقه بندی نموده اند که عبارت اند از :
آداب رسوم مهمان پذیری ساکنان (رفتار های دوستانه با گردشگران بسیار مهم است).
الگو های خاص فرهنگی مانند یک سری اتفاقاتی بومی نظیر رقص و خوراک مخصوص یک منطقه.
اماکن شهری جذاب، که مقابل جذابیت های روستایی قرار دارند مثلا: مراکز تجاری مدرن، سالن های آمفی تاتر.
بازدید از سایت های باستان شناسی، تاریخی، فرهنگی. منظور همان مکان های باستانی، مذهبی و فرهنگی و یا اتفاقات بزرگ مذهبی که در آن جا رخ داده است.

هنرها و صنایع دستی: هنر معماری، قالی بافی و... به نوعی اشکال هنری قابل اجرا می باشد.
موزه ها
فستیوال ها و رویداد های فرهنگی مانند انواع و اقسام کارناوال های فرهنگی.
اهمیت گردشگری فرهنگی
ترسیم تصویر درست و روشن از جامعه مقصد
گفت گوی تمدن و فرهنگ ها
ایجاد تعاملات فرهنگی بین جوامع مبدا و مقصد
ایجاد صلح و تفاهم جهانی
ایجاد علاقه به فرهنگ ها که عدم توجه به فرهنگ موجب از بین رفتن آنها می شود.

در این صنعت یک سمت تقاضا داریم و یک سمت عرضه. خدمات، نوعی عرضه است و بخش اعظم محصول گرشگری را تشکیل می دهد.
محصول و خدمات چیز هایی هستند که افراد بدان وسیله، نیاز ها و خواسته های خود را تامین می کنند.
محصول گردشگری، ترکیبی از فعالیت ها، تجربه ها، کالا ها، خدمات ملموس و اطلاعاتی است که به گردشگر ارائه می شود. خدماتی همچون حمل و نقل بین اللملی و داخلی، خدمات مرزی، خدمات کنسولی، گمرکی، خدمات اقامت و پذیرایی و رستوران، خدمات مسافرتی، هنری و فرهنگی، خدمات تجاری و ورزشی، عرضه کالاهای هنری و دستی را می توان نام برد.
در واقع محصول گردشگری همه مسائلی است که برای بازدیدکنندگان رخ می دهد. به بیان دیگر هر چیزی که گردشگران آن را تجربه می کنند.
تفاوت بین کالا و محصول گردشگری
کالا را می توان لمس کرد. مانند: موبایل ولی خدمات گردشگری را نمی توان لمس کرد. (محصولات)
محصولات گردشگری تفکیک ناپذیر هستند و نسبت به کالا، نامشابه می باشند.
محصولات گردشگری فقدان مالکیت دارند (به کسی تعلق ندارند) ولی کالاها صاحب مالکیت اند.

زیر ساخت ها در این صنعت خدماتی هستند که با هدف خدمت رسانی به ساکنان ارائه می گردند. مانند: جاده ها و راه ها، فرودگاه ها، بنادر، منابع انرژی، مراکز بهداشتی و درمانی، بانک ها و موسسات و . . که عموما ایجاد چنین خدماتی توسط دولت صورت می گیرد.
رو ساخت ها با هدف عرضه به گردشگران و بازدیدکنندگان در مقصد های گردشگری ساخته می شوند. از این رو به آن ها خدمات و تسهیلات گردشگری گفته می شود. مانند: هتل ها، رستوران ها، مراکز اطلاع رسانی و...
ایجاد زیر ساخت های مناسب در مقاصد گردشگری، از کلیدی ترین عناصر نظام گردشگری در بسط و توسعه یک مقصد به حساب می آیند. تاسیسات زیر بنایی مانند: جاده ها، فرودگاه ها، شبکه ارتباطات، منابع تامین کننده انرژی (آب، گاز، برق، تلفن)، امکانات بهداشتی و درمانی، امکانات خرید، امکانات و خدمات بانکی و امنیت.
خدمات و تسهیلات گردشگری شامل شش بخش هستند: جاذبه ها، اماکن اقامتی، پذیرایی، حمل و نقل، سازمان دهندگان سفر (واسطه های گردشگری) و زیرساخت ها که هریک را کمی بیشتر توضیح می دهم.

با توجه به ویژگی منحصر به فرد هر جاذبه گردشگری، مهم ترین بخش از سیستم گردشگری می باشند و اصلی ترین انگیزه برای سفر گردشگران به شمار می آیند. انگیزش در وجود آدمی است و به کشش به محیط مربوط می شود. آدمی با انگیزه آموزش، تفریح، استراحت و . . . سفر می کند.
جاذبه طبیعی و انسان ساز: جاذبه اصلی: مثل پارسه، که اهمیت بیشتری دارد و کشش را شامل می شود.
جاذبه مکمل: مثل هتل ها، رستوران ها و . . . که باید در کنار جاذبه اصلی باشد.

اماکن اقامتی شامل تسهیلات و امکاناتی می شود که تمام هدف اصلی آن ها تدارک جا و مکان برای اقامت گردشگران است مانند هتل، متل، پانسیون، هتل آپارتمان، کابانا، مسافرخانه، زائر سرا، پلاژ، کمپینگ و... . این اماکن با توجه به نوع و سطح کمیت و کیفیت خدمات خود، درجه بندی شده و بر همین اساس قیمت گذاری می شوند.

این نوع مراکز تامین خوراک گردشگران را به عهده دارند مانند انواع رستوران های معمولی، ارزان، گران قیمت، فست فودها، بین راهی ها و ...).

یکی از مولفه های اصلی گردشگری حمل و نقل است که در تمام عرضه ها دخالت دارد و قلب تپنده گردشگری می باشد. فراهم نمودن امکانات حمل و نقل مناسب، مطمئن، راحت، سریع و ارزان نیاز توسعه صنعت گردشگری است و به چند دسته هوایی، دریایی، ریلی، جاده ای تقسیم می شود.
هوایی: مهم ترین و همچنین آسیب رسان ترین به محیط زیست است.
ریلی: امن ترین و از لحاظ محیط زیستی بهترین است.
جاده ای: وجود بزرگراه ها و جاده ها، که امنیت آن ها بسیار مهم است و به دوسته اتوبوسی و سواری تقسیم می شود.

واسطه های مسافرتی، به اشخاص و سازمان هایی اطلاق می شود که به عنوان نماینده، برنامه ریزی گردشگری را انجام می دهند. این واسطه ها (دفاتر خدمات مسافرتی هوایی، متصدیان تور، تورگردان ها، راهنمایان گشت) می باشند که بین مشتریان و عرضه کنندگان خدمات مسافرتی، ارتباط برقرار می کنند.
توضیح دقیق زیرساخت گردشگری را بالاتر بیان کردم.
عناصر ناملموس عرضه گردشگری
عناصر ناملموس: بخش عرضه با زندگی روزمره ساکنان عجین شده است. عناصری چون: روحیه مهمان نوازی، فرهنگ، پوشش، عادات غذایی، آداب و رسوم و موسیقی. حالا دقیق تر با صنعت گردشگری و محصولات و عرضه آن آشنا شدیم به بررسی آثار مثبت و منفی صنعت گردشگری می پردازیم.
آثار گردشگری شامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، محیطی و سیاسی هستند که بیشتر درباره آنها توضیح می دهیم.

اثرات مثبت در این زمینه عبارت اند از:
تاثیر بر درآمد ملی
تامین نیازهای ارزهای خارجی
توسعه توان زیر ساخت ها
رقابت ها به رونق فعالیت های اقتصادی در منطقه کمک می کند.
ایجاد اشتغال
احداث تاسیسات جدید و جاذبه ها
افزایش درآمد در تمام گروه های شغلی مرتبط با گردشگری
افزایش عرضه نیروی کار
افزایش استاندارد های زندگی
افزایش سرمایه گذاری
افزایش میزان دسترسی به امکانات و تسهیلات
افزایش ارزش منافع و تولیدات محلی
افزایش درآمد مالیات
اثرات منفی اقتصاد در صنعت گردشگری
ایجاد تورم و افزایش قیمت. (برای مثال دولت می تواند زمین های مناسب را خریداری نموده و سپس در فرصت مناسب واگذار می نماید.)
احتکار املاک.
انتقال سرمایه ها از بخش بهداشت و آموزش به گردشگری
افزایش اثرات جانبی. (هزینه های مربوط به جمع آوری زباله ها، برقراری نظم توسط پلیس، حمل و نقل، خدمات بهداشتی که در فصل گردشگری سرزمین مقصد، افزایش می یابد).
سایر سازمان ها در جذب نیروی انسانی با مشکل مواجه می شوند.
توزیع نابرابر درآمدهای گردشگری
نشر درآمد (سرمایه گذار خارجی رستوران تاسیس می کند ولی شرط می نماید که تمام تجهیزات و مواد اولیه را از خارج بیاورد).
وابستگی بیش از حد منطقه و یا ناحیه به صنعت گردشگری و تک بعدی شدن فعالیت های اقتصادی. (بالا رفتن خطر احتمال ابتلا به جنگ و بیماری)

آثار اجتماعی: رفتارها و آداب و رسوم
آثار مثبت فرهنگی: تغییر در آداب و رسوم، بعنوان یک عامل بسط و گسترش دهنده گردشگری است.
افزایش سطح فرهنگی. ارتباط با گردشگران موجب ارتقای فرهنگ می شود.
افزایش میزان تکلم. با ارتباط زیاد با ساکنان بومی و محلی مجبور به فراگیری زبان آنان می شویم.
افزایش غرور ملی و فرهنگی. وقتی از همه جا برای دیدن فرهنگ ما می آیند، احساس غرور می کنیم.
ایجاد شرایط مناسب برای مشارکت فعال ساکنان بومی در معرفی فرهنگ و آثار فرهنگی منطقه به مهمانان.
ایجاد و تقویت حس خویشتن شناسی بین ساکنان. موجب حفظ فرهنگ مان می شود.
احیای و حفظ افسانه های محلی، موسیقی های محلی و پوشش های محلی که ممکن است فراموش شوند.
احیای هنرها و سنت های بومی
حفظ میراث فرهنگی کشور
تعاملات فرهنگی و توسعه صلح و گفت و گوی جهانی. خارجی ها بیایند و ما نیز به آنجا برویم.
تمایل جامعه میزبان برای یاد گرفتن زبان های دیگر، به منظور ارتباط با بازدیدکنندگان.
کمک به ساکنان بومی در شناخت هرچه بیشتر فرهنگ بومی. مثلاً نسبت به گذشته خودمان اطلاعاتی نداریم.
کاهش بیگانه هراسی ملی که منجر به افزایش هوشیاری و پذیرش فرهنگ های مختلف خواهد شد.

افزایش امکانات تفریحی و سرگرمی
بهبود کیفیت زندگی: وقتی درآمد بیشتر شود آنگاه سطح زندگی بهتر می شود.
بهبود خدمات شهری مانند: حمل و نقل ها.
بهبود خدمات عمومی (بهداشت، پلیس و ..)
آثار منفی فرهنگی و اجتماعی گردشگری
تراکم بیش از حد گردشگران در بعضی از مقاصد گردشگری، ممکن است خشم ساکنان محلی نسبت به آنان را برانگیخته نماید. مثل ترافیک، آلودگی صوتی، تولید زباله و...
تاثير بر نحوه پوشش، آداب و رسوم و نحوه معيشت مردم جامعه محلي
ایجاد تضاد و تعارض در جامعه. تضاد و تعارض شخصیتی برای بانوانی که در این صنعت فعال هستند.
توليد صنايع دستي و هنري تقلبي، به منظور ارائه به گردشگران
افزایش فحشا؛ رشد الکلیسم؛ رشد جرم و جنایت
اثر نمايشي؛ بومیان از رفتار و سبك پوشش و زندگي گردشگران تقليد و از آن ها پيروي خواهند کرد.
این امکان وجود دارد که به واسطه تفاوت عادات و سنن و فرهنگ، بین افراد محلی و گردشگران؛ سوء تفاهمات و برخوردهایی به وجود آید برای مثال: بدون اجازه از بومیان از آنها عکس بگیریم.
شكل گيري فرهنگ غلط محلي
فرهنگ، مذهب، هنر و باورها؛ رنگ تجاری و بازار گونه به خود می گیرند.
ضربه (شوک) فرهنگی: مجموع رفتارهایی که گردشگران با افراد غیر خودی انجام می دهند.
گستاخی فرهنگی: یک سری از رفتارهای غیر عمدی گردشگران که با رفتارهای جامعه بومی تضاد دارند. عموماً جامعه محلی نسبت به تازه واردها رفتار ناگوار انجام می دهند.

رابطه تنگاتنگی بین گردشگری و محیط طبیعی وجود دارد.

ارتقای کیفیت محیطی و اکولوژیکی مقصد. وقتی ورودیه پرداخت شود همان ورودی برای حفظ و نگهداری آن محیط استفاده می گردد.
اهمیت دادن جامعه محلی به منابع طبیعی و محافظت از آنها و پارک های ملی مثل: چوبانی که گله اش را به مرتعی برده و به آنجا آسیب می رساند.
ایجاد الگوهای جدید تامین انرژی های نو به وسیله طبیعت مثل: امواج دریا جهت تولید برق، انرژی خورشیدی و بادی.
جلب توجه عمومی به گونه های گیاهی و جانوری در حال انقرا.
بهبود مدیریت ضایعات و پسماند و تبدیل دوباره ظروف پلاستیک به مواد قابل استفاده
بهسازی محیط زیست و چشم اندازهای طبیعی. ممکن است از محیط بیماری به ما منتقل گردد. کیفیت آب و هوا را بالا ببریم.
توجه محققان بر منابع خاص طبیعی شامل جنگل ها، سواحل، کوه ها، دریاها و... می شود. مثال: باید ظرفیت یک کلاس بررسی شود و براساس ظرفیت، شاگرد حضور داشته باشد. محیط های اکوسیستمی کوچک بسیار حساس اند.

خسارت هایی که توریست به محیط های طبیعی وارد می کند، موجب کاهش کیفیت آن منطقه می شود.
آلودگی هوا: مثل باران های اسیدی که به سلامت آدمی و حیوانات لطمه وارد می کند. سوخت هواپیما حدود یک تن گاز گلخانه ای تولید می کند.
آلودگی آب: به علت دفع فاضلاب های بیشتر در رودخانه ها و دریاچه ها.
آلودگی های صوتی که موجب مختل شدن آرامش طبیعی می گردد.
آسیب رسانی به اکوسیستم ها. فضای بسته ای در طبیعت است که تبادل انرژی می کنند. تغییر در اکوسیستم موجب تغییر آدمی و مرگ آدمی نیز می شود. از طرفی برای امنیت ملی نیز خطرناک است.
انتقال بیماری از انسان به حیوان و برعکس. خوردن غذای آدمی توسط میمون های معابد.
از بین بردن پوشش گیاهی برای ایجاد پارکینگ و دیگر تسهیلات برای بازدیدکنندگان
استفاده از چوب درختان برای برافروختن آتش
تراکم و فرسایش خاک که تردد زیاد مردم در محیط های طبیعی موجب فرسایش خاک می شود.
تولیدات زباله بیشتر، در محیط طبیعی: موجب می شود که حیوانات پلاستیک ها را بخورند.
تخریب چشم انداز های طبیعی: ارتفاع هتل در خط ساحلی امکان دیدن ساحل را از آدمی سلب می نماید.
تاثیر بر رفتار حیوانات: نزدیکی به حیوانات باعث می شود که دیگر از آدمی نترسند و همین امر موجب شکار شدنشان می گردد.
تنزل وضعیت کیفی جذابیت های طبیعی موجب کاهش ورود گردشگر خواهد شد.

ابتدا به آثار مثبت صنعت گردشگری بر سیاست می پردازیم:
تلاش برای ایجاد ثبات سیاسی در کشور: وقتی حکومتی شغلی ایجاد نماید درآمد و اقتصاد بالا می رود که این حاصل ورود گردشگر است.
تلاش برای تقلیل آشوب ها و تشنجات سیاسی در کشور: وقتی شرایط مثبت باشد دیگر تظاهراتی بوجود نمی آید.
کاهش کشمکش های سیاسی به علت کاهش نرخ بیکاری در کشور
برقراری تماس بین قومیت ها و ملیت های گوناگون و ارتقای درک متقابل بین آنها
اعتلای (بالا بردن) سطح امنیت در جامعه. که این نیز برای افراد جامعه خوب بوده و مورد استفاده قرار می گیرد.
افزایش احترام متقابل بین جوامع مختلف

تهدید امنیت جانی توریست ها
سوء استفاده از حربه گردشگری برای رسیدن به هدف های سیاسی
امکان بُروز جدال های سیاسی بین گروهای معارض با حکومت
امکان ایجاد نا امنی برای توریست ها مانند گروگان گیری، باج خواهی و تروریسم. وقتی توریستی آسیب ببیند اثرات بدی خواهد داشت.

کم آگاهی و ناآگاهی دولت و مردم، تصمیم گیران، و برنامه ریزان توسعه کشور، از اثرات اقتصادی و فرهنگی و سیاسی توسعه گردشگر.
هراس از اثرات مخرب گردشگری بر فرهنگ
پندارهای نادرست جامعه در مورد گردشگران
تفاوت در فرآیندهای اجتماعی و نحوه گذران اوقات فراغت
عدم شناخت سلیقه های گردشگران (در زمینه اقامت، خوراک، انگیزه و ...)
عدم تبلیغ مناسب در زمینه های جاذبه های گردشگری ایران
عدم اجرای تحقیقات قانونی برای انواع تاسیسات گردشگری مثل: عدم پرداخت وام هایی با تنفس خوب.
عدم وجود نظام جامع آماری در حوزه گردشگری
عدم توجه به توسعه منابع انسانی در صنعت گردشگری
استاندارد نبودن حمل و نقل و خراب بودن جاذبه های داخلی کشور
موانع زیربنایی. مثل: فرودگاه های بین المللی، هتل های استاندارد و جاده ها و ...
مشروط کننده های فرهنگی و اعتقادات مذهبی
غیر منسجم بودن قوانین موجود و نبود قانون نظام جامع گردشگری کشور
نبود برنامه جامع توسعه گردشگری کشور در سطوح ملی و استانی.
نبود سامانه نظارتی، مدون و قانونی
ضعف مدیریت کلان در صنعت گردشگری
ضعف در اطلاع رسانی و تبلیغات در زمینه جذب گردشگر و تبلیغ مخرب کننده بر علیه ایران
ضعف سرمایه گذاری بخش خصوصی در بخش خدمات گردشگری
وجود تحریم های مختلف توسط جوامع بین المللی و مشکلات موجود در تهیه اقلام و تجهیزات ضروری برای این صنعت

یکی از مسائل خیلی مهم که هر برنامه ریز باید بداند، تشخیص بدهد که آینده این صنعت چه خواهد بود؟
تغییرات جمعیتی در کشورهای توسعه یافته
تغییرات جهانی محیط زیست. مثل: تغییرات آب و هوایی، مشکل دسترسی به آب آشامیدنی
رشد سریع جمعیت در کشورهای در حال توسعه
افزایش روند شهرنشینی در سطح جهان
افزایش هزینه های انرژی به ویژه هزینه های نفت و گاز مثل: گران شدن سوخت

تغییر رویکرد از منفعل بودن به فعال بودن. در گذشته مکان های معروف را می دیدیم ولی حال از مکان هایی که جدید پدیدار گشته اند.
افزایش وقت آزاد
افزایش توان مالی: روندهای پیش روی گردشگری در آینده
پتانسیل بالای صنعت گردشگری در سطح بین المللی که فقط 5/3% مردم دنیا گردشگری می کنند.
افزایش تعداد گردشگران در سال 2020 به 6/1 میلیارد نفر خواهد رسید که 2/1 میلیارد نفر آن به درون منطقه ای سفر خواهند کرد.
متوسط نرخ رشد گردشگری تا سال 2030 به 4/3% تعداد گردشگران بین المللی معادل 9/1 میلیارد نفر و درآمد حاصل از آن به دو تریلیون هزار میلیارد دلار می رسد.
به واسطه افزایش تعداد گردشگران، کشورهای با اقتصاد در حال رشد، هزینه روزانه گردشگران بین المللی در سال 2030 در حدود 5 میلیارد دلار خواهد بود.
تمایل گردشگران برای گردشگری فضایی-سفر به ماه و کُرات دیگر در افق 2020 افزایش خواهد یافت که اروپا غالب است به سایر کشورها و سپس خاورمیانه و افریقا و آسیایی جنوبی. سخن فاینداتور
امیدوارم که توانسته باشم اطلاعات علاقه مندان به صنعت گردشگری و سفر را کمی افزایش داده باشم. فراموش نکنید که ما به تمامی نظراتی که در فاینداتور ثبت می شوند پاسخ می دهیم؛ پس پاسخگوی شما عزیزان در بخش نظرات هستیم.